Докумуоннар   Сонуннар   Олонхо   Күрэхтэһиилэр   Култуура   Музыка музейа   Тыл политиката   Научнай чинчийиилэр   Yорэх уонна култуура   Тылдьыт   Ыстатыйалар   Айар болох   П.А. Ойуунускай   Музыка музейа

Отто Николаевич Бетлингк

(1815 - ...)

Академик О.Н. Бетлингк саха алфавитын уонна научнай грамматикатын тірµттээччи, уґулуччулаах тыл µірэхтээ±э.

"А±ыйах хаалла эн µрдµк да, µірэхтээх да дьон хай±алларыгар тиийиэІ, Саха да омук уґуга суох махтаныытын ылыаІ. Тіріібµт Саха ыччата эн айбыккынан толору туґаныа±а, эн ааккын µрдэтиэ±э, ыраас сµрэ±иттэн эн тускар µрдµк айыыга таІара±а сµґµі±µн сµгµтµі±э" (сэтинньи 18 кµнэ 1847 сыл) А.Я.Уваровскай.

"Я могу сказать с чистой совестью, что добросовестно подошел к труду; из сравнения словаря с составленной позже грамматикой читатель сможет увидеть, что во время печатания я еще глубже проник в дух языка..." (Санкт-Петербург, 2 (14) апреля 1851 г.) О.Бетлингк

1815 с. ыам ыйын 30 кµнµгэр.О.Н.Бетлингк Санкт-Петербурга тірµттэрэ Россия±а 18 µйэ са±аланыытыгар кіґін кэлбит немец дьиэ кэргэнигэр тіріібµтэ.

Кини Санкт-Петербург, Берлин, Бонн университеттарыгар µірэммитэ. Ґірэтэр эйгэтинэн санскрит уонна тµµр тылларын µірэппитэ.

1838 с. биґиги эрабыт иннинээ±и 5 µйэ±э суруллубут Панини диэн былыргы Индия грамматикатын тылбаастаабытын уонна чинчийбитин иґин философия докторын степенин ылбыта, оччотоо±уга бу уґулуччулаах ситиґии этэ.

1842 с. Россия Наукаларын академиятын адъюнктун аатын ылбыта.

1845 с. Академик Миддендорф Саха сириттэн экспедицияттан кэлэн баран БетлиІІэ бэйэтин саха тылыгар сыґыаннаах матарыйаалларын биэрбитэ. Оччотоо±уга саха тылынан дьарыктанар анал идэлээх киґи суо±а, ол иґин Бетлингк, саха тылын интэриэґиргиир буолан, бу тылы бэйэтэ чинчийэргэ быґаарыммыта уонна Афанасий Яковлевич Уваровскайы кытта билсэн, киниттэн Саха сирин туґунан ахтыыны, саха фольклорун холобурдарын сахалыы тылынан суруйарыгар кірдіспµтэ. Бетлингк Уваровскайы кытта сэттэ ый устаынара.

1851 с. Санкт-Петербурга 600 стр. "Сахалар тылларын туґунан" диэн фундаментальнай µлэтэ кинигэ буолан бэчээттэнэн тахсыбыта. Бу µлэтигэр А.Я.Уваровскай матарыйааллара: "Ахтыылар", "Эр со±отох" олоІхото сахалыы уонна немецтии тылынан бэчээттэнэн киирбиттэрэ.

1856 с. ординарнай академигынан талыллыбыта, бииргэ µлэлээбитэ, Афанасий Яковлевич Уваровскайы бэйэтин учууталынан, наставнигынан аа±ар этэ.

Академик О.Н.Бетлингк "Сахалар тылларын туґунан" µлэтин титульнай лииґэ
(немецтии тылынан, Санкт-Петербург, 1851).