Докумуоннар   Сонуннар   Олонхо   Күрэхтэһиилэр   Култуура   Музыка музейа   Тыл политиката   Научнай чинчийиилэр   Yорэх уонна култуура   Тылдьыт   Ыстатыйалар   Айар болох   П.А. Ойуунускай   Музыка музейа

Иван Александрович Худяков

(1842-1876)

Революционер, саха тылынан уус-уран айымньытын чинчийээччи.

"Когда-то во время студенчества мне казалось нвероятным, чтобы один народный певец мог знать и петь наизусть такую большую сказку, как Илиада и Одиссея, упоминая множество собственных имен, вдаваясь в подробности, не пропускающие корабельного гвоздя. Якутские сказочники сказывают стихами и песнями не менее длинные сказки и еще с более мельчайшими подробностями...

Фольклорные произведения служат для якутов главным средством просвещения, они идут рядом с их повериями и обычаями" И.А.Худяков

1842 с. И.А.Худяков Тобольскай губерния Курган диэн куоратыгар тіріібµтэ. Гимназияны бµтэрэн Казанскай уонна Московскай университеттарга µірэммитэ. Н. А. Ишутин "Организация" диэн революционнай тµмсµµтµн салайааччыларыттан биирдэстэрэ этэ. Ол бириэмэ±э тµмсµµ кыттыылаа±а Д.В.Каракозов Александр 2-ґи ілірі сатаабытын иґин, онно кыттыгастаахтары кытта И.А.Худяковы тутан хаайбыттара.

1866 с. бала±ан ыйын 24 кµнµгэр Ґрдµкµ уголовнай суут быґарыытынан Д.В.Каракозовы ыйаабыттара, онтон 6 киґини, ол иґигэр И.А.Худякову Саха сиригэр сыылка±а ыыппыттара.

1867-1874 сс. И.А.Худяков Верхоянскайга дьадаІы саха ыалыгар олорбута, саха этнографиятыгар уонна фольклоругар сыґыаннаах матарыйааллары хомуйуунан дьарыктаммыта. Биир сыл иґигэр саха тылын µірэтэн саха тылын грамматикатын суруйбута уонна сахалыы 5000 тылтан турар гражданскай тылдьыты оІорбута.

1890 с. Иркутскайга "Верхоянскай туґунан" сборнига тахсыбыта. Бу кинигэ саха уонна саха сирин хоту іттµгэр олорор нууччалар тылынан уус-уран айымньыларын бастакы памятнигынан буолбута. Бу µлэтигэр 12 остуоруйа, 3 кілµінэ бухатыырдар: а±ата, уола, сиэнэ кэпсэнэр олоІхо, 123 іс хоґоон уонна таабырыннар киирбиттэрэ.

1874 с. ыарахан усулуобуйаттан улаханнык ыалдьан Иркутскайга балыыґа±а киирбитэ.

1876 с. бала±ан ыйын 19 кµнµгэр балыыґа±а сытан ілбµтэ.

1867-69 сс. суруйан хаалларбыт "Верхоянскай уокуругун кылгас суруйуута" диэн µлэтэ 1969 с. 100 сыл буолан баран "Наука" издательство±а Ленинград куоракка тахсыбыта.