Докумуоннар   Сонуннар   Олонхо   Күрэхтэһиилэр   Култуура   Музыка музейа   Тыл политиката   Научнай чинчийиилэр   Yорэх уонна култуура   Тылдьыт   Ыстатыйалар   Айар болох   П.А. Ойуунускай   Музыка музейа

Николай Алексеевич Абрамов-Кынат

(1861-1941)

олоІхоґут,
1939 с. СССР суруйааччыларын союґун чилиэнэ.

«Народу эпос ценен и оберегаем не как памятник мертвой старины, а как живое вдохновенное поэтическое произведение, связанное сегодняшним его днем» - писал Г.М.Васильев творчески сотрудничавший со многими народными сказителями, в том числе и с Кынатом.

1861 с. Н.А.Абрамов-Кынат МэІэ-ХаІалас улууґун Наахара нэґилиэгэр дьадаІы дьиэ-кэргэІІэ тіріібµтэ. А±ата Бакыныар Јліксій (Алексей Яковлевич Абрамов) тыа дьадаІы µлэґитэ, ийэтэ Биэрэ (Вера Васильевна Макарова) МэІэ улууґун Алтан нэґилиэгиттэн тірµттээ±э, остуоруйаґыт, олоІхоґут этэ. Кинилэр 3 о±оломмуттара: улаханнара - Николай Алексеевич Абрамов-Кынат, ортолоро Петр Алексеевич Абрамов-Алаадьы ойуун, кыралара Петр Алексеевич Абрамов-Біллµргэй Бµітµр кіннірµ кыайыгас-хотугас µлэґит эбитэ µґµ. Кынат уонна Алаадьы ийэлэрин уонна таайдарын утумнаан улуу олоІхоґут уонна улахан ойуун буолбуттара диэн кэпсииллэр.

19-20 саастаа±ар Кынат олоІхоґутунан бэйэтин тіріібµт нэґилиэгэр эрэ буолбакка, Саха сирин Киин оройуоннарыгар кытары биллэр буолбута. Кини олоІхоґут маастарыстыбатыгар бэйэлэрин кэмнэригэр аатырбыт олоІхоґуттартан: Т.В.Захаров-Чээбийтэн (Амма улууґа), Чонкунан Захартан (Дьіппін нэґилиэгэ), Олоодоттон (Тара±ай нэґилиэгэ), Ырыа Дьаарбантан µірэммитэ. Кинилэр репертуардарыттан «Ньургун бі±і», «Харалаан Мохсо±ол», «Ала Булкун», «Кµµстээх Дьа±ырыма», «Кыыс Ньургун», «Сылгы уола Дыырай», «Эр со±отох», «Далла Буурай» диэн олоІхолору киллэрбитэ.

Оччотоо±уга олоІхоґуттар куоталаґыылара сотору-сотору ыытыллара. Онно Николай Алексеевич Абрамов-Кынат куруук кыайыылаа±ынан тахсара.

1939 с. оччотоо±уга киэІник биллэр поэт Кµннµк Уурастыырап Тыл уонна культура институтугар Н.А.Абрамовы-Кынаты батыґыннаран киирбит уонна: «Суруйааччылар союзтарыттан аатырбыт олоІхоґуту а±аллым. Аата Кынат. Кини хаґан эрэ улуу Чээбийи кытта тэІІэ тардыґара µґµ. Бу киэґэ хайаан да олоІхолотон истиэххэ наада» - диэбит. Ол киэґэ Кынат «Хаалбат-сµппэт хараґыктаах санаалаах Харалаан Мохсо±ол» олоІхотун суруйааччылар союзтарын хоґугар, оччотоо±у Саха АССР Ґрдµкµ Сэбиэтин Президиумун дьиэтигэр киэґэ 6 чаастан Институт µлэґиттэригэр, суруйааччыларга, артыыстарга, олоІхо истиэн ба±алаахтарга иґитиннэрбитэ. Кини кµµстээх кэрэ куолаґынан, айыл±аттан бэриллибит толорор талаанынан, ырыатын ис хоґоонунан, тыла-іґі уратыларынан кірііччµлэри улаханнык сіхтірбµтэ.

Кынат репертуарыгар 26 олоІхолоох, онтон 3 эрэ олоІхо толору суруллубут:

«Ньургун Бі±і»,

«Харалаан Мохсо±ол»,

«КіІµл Буурай».

Ону таґынан Кынаттан «Эр со±отох» олоІхо киирбитин Н.Г.Степанов, «Тойон Дуолан Бухатыыр» олоІхоттон быґа тардыыны Я.В.Стручков суруйбуттар.

1939 с. от ыйыгар Саха сирин суруйааччыларын бастакы съеґигэр Н.А.Абрамов-Кынат ССРС Суруйааччыларын союзтарын чилиэнинэн ылыллыбыта. Бу улуу олоІхоґут, талааннаах остуоруйаґыт уонна ырыаґыт сµдµ талаанын билинии кірµІэ этэ.

1940 с. олоІхоґут Кынат толорбут анкетатыгар, ийэтиттэн киирбит олоІхолорун суруйбута: «КіІµл Буурай», «Тэбилэ Дьа±ыл», «О±о Ньирилик Бухатыыр», «Чалбан Сэрбэйдээн», «Эриэдэл Мэргэн», «Ґрбэннир о±онньор».

Кынат кэрэ куоластаах, хааґахтан хостообут курдук бараммат уус-уран тыллаах, элбэх суруллубут айымньылардаах ырыаґыт, олоІхоґут.

ОлоІхолоро:

1. «Ньургун Бі±і»
2. «Харалаан Мохсо±ол»
3. «КіІµл Буурай»
4. «Ала Булкун», «Кµµстээх Дьа±ырыма»
5. «Кыыс Ньургун»
6. «Сылгы уола Дыырай»
7. «Эр со±отох»
8. «Далла Буурай»

9. «Тэбилэ Дьа±ыл»
10.«О±о Ньирилик Бухатыыр»
11.«Чалбан Сэрбэйдээн»
12.«Эриэдэл Мэргэн»
13.«Ґрбэннир о±онньор»

Кинигэ буолан тахсыбыт айымньылара:

1. Уда±аттар Уолумар, Айгыр икки: ОлоІхо // Пекарский Э.К. Образцы народной литературы якутов.- СПб, 1907.- Вып. 2.- С.148-194; Ястремский С.В. Образцы народной литературы якутов.- Л., 1929.- С.122-152.

2. Јлбіт Бэргэн: ОлоІхо // Пекарский Э.К. Образцы народной литературы якутов.- СПб, 1908.- Вып. 2.- С.113-147.