Докумуоннар   Сонуннар   Олонхо   Күрэхтэһиилэр   Култуура   Музыка музейа   Тыл политиката   Научнай чинчийиилэр   Yорэх уонна култуура   Тылдьыт   Ыстатыйалар   Айар болох   П.А. Ойуунускай   Музыка музейа

Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай-Бэдьээлэ

(1901-1979)

ОлоІхоґут, норуот ырыаґыта,

Саха АССР культуратын µтµілээх µлэґитэ,

1939 с. СССР суруйааччыларын союґун чилиэнэ.

1901с. кулун тутар 28 кµнµгэр П.П.Ядрихинскай-Бэдьээлэ Нам улууґун Кібікін нэґилиэгэр дьадаІы дьиэ кэргэІІэ тіріібµтэ.

«ТіІµргэс ойбон» диэн сиргэ турар кыстык дьиэлэригэр, тэлгэґэтиттэн тэлэґийбэккэ сылдьан «Улуу дойдуну тумнары баттаан µіскээбит моонньун анныгар бугул са±а мо±охтоох Модун Баай тойон» диэн олоІхону Мычаар эмээхсинтэн истэн µірэммитэ. Оттон оскуола оІостон, ыалтан-ыалга батыґа сылдьан µірэммит киґитинэн Боро±он улууґун Лігій нэґилиэгин кырдьа±ас олоІхоґута Дьігµір Дьігµірдьµт буолар. Кини «Кµннээх сири кітін-міІін айанныыр кі±іччір элэмэс аттаах кірµлµµр-нарылыыр Кµн Дьіґµілдьµт бухатыыр» диэн олоІхотун Бэдьээлэ 16 сааґыгар аан бастаан олоІхолообут.

П.П.Ядрихинскай урут иститэлээбит дьонноруттан уґулуччу ылба±ай уус-уран тыллаах-істііх, хатан ньиргиэрдээх, кэрэ куоластаах Таатта улууґун киґитэ Ньукулай Маалгынап (Кітµіхэ уолуттан) «Ара±ас маІан халлаантан илэ-бодо айыллан тµспµт, тыллаах-істііх, дьыллыа маІан аттаах Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр» диэн олоІхону истэн,таптаан олоІхо оІостубута.

1937 с. Бэдьээлэ «Кµннээх сири кітін-міІін айанныыр кі±іччір элэмэс аттаах, кірµлµµр-нарылыыр Кµн Дьіґµілдьµт бухатыыр» олоІхотун 5 кістµµлээн, бухатыырдардыы таІнан-симэнэн оонньооґуннара маІнай нэґилиэгэр, оттон оройуоІІа, республика±а биґирэммитэ.

1938 с. Фольклорист П.Н.Попов Бэдьээлэ тылыттан аан маІнай «Тара±ана сайылык» диэн хрестоматийнай ырыатын сурукка киллэрбититтэн ыла бэчээттэнэн барбыта.

1939 с. Саха Советскай суруйааччыларын бастакы съезтэригэр норуот атын ырыаґыттарын кытта ССРС суруйааччыларын союґун чилиэнинэн ылыллыбыта.

Сэрии иннинэ уонна бара турда±ына:

1940 с. «Советскай оборона»

1941 с. «Ленин кэскилэ»

1941 с. «То±ус уоннаах удаарынньык эмээхсин»

1943 с. «Јстііх ілір міхсµµтэ»

1945 с. «Јрігійбµт µрдээтэ»-диэн µрдµк патриотическай айымньылар айыллыбыттара.

1948 с. ахсынньы 5 кµнµгэр республикатаа±ы норуот айымньытын дьиэтин тэрийиитинэн норут ырыаґыттарын тµмсµµтµгэр 9 олоІхоґут буолан И.Огочуйаарап (Таатта олоІхоґута) «Уґун турбуу бухатыыр» диэн олоІхотун бииргэ толороллоругар Бэдьээлэ абааґы бухатыырын оруолун толорон µрдµк биґирэбили ылбыта.

П.П. Ядрихинскай аныгы олох араас тематыгар элбэх айымньы суруйбутуттан талыллан:

1964 с. «Ходуґа уґуктуута»

1972 с. «Олоххо айхал» диэн ырыа-тойук хомуурунньуктарыгар бэчээттэнэн тахсыбыттара. Бэдьээлэ 70 сааґын туолуутугар «Саха АССР культуратын µтµілээх µлэґитэ» диэн бочуоттаах аат иІэриллибитэ. Оттон 75 сааґыгар Нам оройуонун «Бочуоттаах гражданинын» аата иІэриллибитэ.

1979 с. сырдык тыына быстыбыта.

ОлоІхолоро:

«Кµннээх сиртэн кітін міІін айанныыр кі±іччір элэмэс аттаах кірµлµµр нарылыыр Кµн Дьіґµілдьµт бухатыыр»

«АраІас маІан халлаантан илэ бодо айыллан тµспµт, тыллаах істііх, дьыллыа маІан аттаах Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр»

Кинигэ буолан тахсыбыт айымньылара:

1. Ходуґа уґуктуута. Дь.: Кинигэ изд-вота, 1964.- 43 с.

2. Олоххо айхал: Тойуктар.-Дь.: Кинигэ изд-вота, 1971.- 48 с.

3. Дьырыбына Дьырыатта Кыыс бухатыыр: ОлоІхо.- Дь.: Кинигэ изд- вота, 1981.- 200 с.

4. Дьырыбына Дьырыатта уонна Тойон Дьіллµµт.- Дь.: Ситим, 1994.- 15 с.